RUSYA’NIN UKRAYNA’YA MÜDAHALESİ 2022

ABD 1991 yılında Dünya’nın tek lideri oldu. NATO genişledi.  Batı, tek kutuplu Dünya düzenini güçlendirdi. Demokrasi ve hürriyetler bahane edilerek sokak gösterileriyle Batı yanlısı, liberal kapitalist siyasi iktidarlar oluşturuldu. Yugoslavya, 1992-1994 döneminde dörde bölündü. 12 Mart 1999’da Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya, 29 Mart 2004’de Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya, Slovenya NATO’ya üye oldu.

Yeni Doğu Avrupa devletleri Rusya’dan korkuyordu. NATO’daki görüşmelerde bu ülkelerin Rusya’dan çekindiği ve korktuğu, bu yüzden NATO güvencesi aradıkları söyleniyordu. Asıl sorun askeri, ekonomik ve siyasiydi.  Bu ülkelere ABD/AB NATO silahı satacak, orduların NATO ile bütünleşmesi sağlanacaktı. Ekonomileri serbest rekabet,  pazar ekonomisi olacaktı. Sermaye ve mülkiyet sahipliği güç kazanacaktı. Siyaseten de ABD emrinde olacaklardı. 

NATO genişlemeye devam isteğindeydi. 2008 yılında NATO, Gürcistan ve Ukrayna’nın NATO üyeliğine olumlu bakıldığını belirtti.  Amaç Doğu Avrupa’da Rusya’yı kuşatmak ve Karadeniz’i NATO denizi yapmaktı.  (Kaynak: Alev Coşkun, Ukrayna savaşının arka planı, 27 Şubat 2022, Cumhuriyet)

ABD, 2003’te Irak’ı işgal hatasını yaptı. Rusya toparlandı.  2003 yılında ABD’nin Irak’ı işgali petrol fiyatlarını yükseltti. Rusya kendini toparladı. 2008’de Gürcistan’a müdahale etti. Takiben Rus ordusunda hızla modernizasyon yapıldı. Rusya 2014’de Ukrayna’ya müdahale etti. Kırım’ı ilhak etti. Donbas bölgesindeki etnik Rusların ayaklanmasını destekledi. Bu eylemleriyle Rusya,  ABD’nin Ukrayna’daki faaliyetlerine ve Rusya’nın NATO tarafından kuşatılmasına karşı çıkıyordu. Rusya çıkarlarını koruyacaktı. 

Rusya, Donetsk ve Luhansk devletlerinin bağımsızlığını tanıdı. Rusya 21 Şubat 2022’de "Donetsk Halk Cumhuriyeti, DPR" ve "Luhansk Halk Cumhuriyeti, LPR" ın "bağımsızlığını" tanıdı. Ayrıca bu iki devlet ile  "Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Antlaşması"nı imzaladı. Antlaşma Rusya’ya bu iki devlete askeri yardım imkânı verdi.

Batı bu tanımaya sert tepki gösterdi.  Yaptırımlar uyguladı. Rusya’nın Luhansk ve Donetsk bölgelerinin bağımsızlığını tanımasına Batı, Minsk II’ye aykırıdır diye itiraz etti. ABD, yeni yaptırımları uygulayacağını, Almanya Nordstream-2 sertifika onaylama işlemlerini askıya aldığını belirtti.

İngiltere finansal yaptırımları uygulamaya başladı.

Batı, toplu olarak, Rusya’nın diplomatik atağını kınadı ve Rusların buna hakkı olmadığını belirtti.

Objektif olarak duruma bakılırsa Ukrayna’nın kendisi Minsk II’nin ayrılıkçılara ait maddelerini sekiz yıldır uygulamayan ülkedir. Ukrayna, Luhansk ve Donetsk’de yaşayan etnik Ruslara 30 gün içinde yerel yönetim statüsü verecekti. Ukrayna bunu yapmadı.  Batı, daha önce Ukrayna’nın uzlaştığı, söz verdiği Minsk II’yi uygulamadığını biliyordu. Ancak Ukrayna’ya bir ikazları olmadı. Rusya krizi tırmandırınca, Almanya ve Fransa Minsk II uygulansın diyerek Rusya ve Ukrayna ile temasa geçti. Ancak çok geç kalınmıştı.

Ukrayna’nın tercihlerini Rusya istemiyor. Ukrayna NATO’ya gireceğini Anayasa’sına koymuştur. NATO’ya girmek istemesine güvenliğinin tehlikeye gireceğini söyleyen Rusya karşıdır.  Ukrayna, AB’ye girmeye çalışmaktadır.

Putin Ukrayna Hükümeti’ni 22 Şubat sonrasında suçladı. Putin, Ukrayna liderlerini (1)  Rusça konuşan halka baskı yapmak, (2) Moskova'ya karşı nefreti körüklemek ve Rusya'ya karşı düşmanlığı planlamakla suçlamıştır. Donbas bölgesindeki Rusların korunma ihtiyacı içinde olduklarını belirtmiştir. Putin’e göre Minsk II’ye zamanında uyulmadığı için artık geçerli olmamalıdır. Rusya Ukrayna’ya (işgal değil) silahtan arındırma (de-militarise) uygulayacaktır.

Rusya yığınak kuvvetleri harekete geçti. Ukrayna çevresine, üç tarafına Aralık ve Ocak ayında asker ve silah yığan, kendi topraklarında tatbikat yaptığını belirten Rusya 130 bini aşkın asker ve silah sistemi toplamıştı.

Rusya hazır askeri gücünü, hava ve deniz kuvvetlerini harekete geçirmiş ve Donbas’ta “Özel askeri harekât” yapacağını Dünya’ya duyurmuştur. 

Rus lideri Putin, sabah 06.00’da halkına “Barış gücü sevk ettim.”  Putin sabah 06.00’da Rus halkına yaptığı açıklamada Donbas bölgesindeki etnik Rusların korunması için 24 Şubat 2022’de Donbas’a Rus kuvvetleri sevk etmiştir.  Putin amacın Ukrayna halkına zarar vermek olmadığını, Donbas bölgesinde özel bir askeri harekât yapılacağını belirtmiştir. Gün içinde Putin çaresiz kaldık, harekâtı yapmak zorunda kaldık demiştir. Putin, Zelensky Hükümetini suçlamıştır.

Putin “Rusya’nın şikâyetleri aylardır dikkate alınmadı.” Rusya lideri Putin ayrıca ABD ve Müttefiklerini (1) Rusya'nın Ukrayna'nın NATO'ya katılmasını önlemek ve (2) Güvenlik garantileri istemesini aylardır oyalamakla suçlamıştır. (3) “Kapımıza kadar füzeleriyle geliyorlar, sonra da savunmadayız diyorlar” açıklamasını yapmıştır.

Rusya 24 Şubat 2022’de Ukrayna’ya kapsamlı bir saldırı başlattı. Rusya, 24 Şubat 2022 Perşembe sabahı Ukrayna'ya geniş kapsamlı bir saldırı başlatmıştır. Rusya Donbas bölgesindeki etnik Rus halkını saldırıdan korumak maksadıyla bölgeyi asker ve silahtan arındıracağını belirtmiştir. Daha sonra Ukrayna’daki iktidarın değişmesi gerektiğini vurgulamıştır. Planlanan harekât, Putin’in söylediği “Özel askeri harekât” kapsamından daha büyüktür.

Poroşenko Kiev’e Ruslar 2 km uzaktayken konuştu. Savaşın üçüncü günü 26 Şubat’ta Sky TV’ye konuşan Petro Poroshenko (Ukrayna başkanı Haziran 2014-Mayıs 2019) , “Putin’in Ukrayna halkını cezalandırmak için saldırdığını, aklının Sovyetler Birliği döneminde kaldığını belirtmiştir. Ukrayna’nın hava savunma sistemlerine, silah yardımına ihtiyacı olduğunu belirten Poroshenko bunların temininin Ukrayna halkının savunma isteğini güçlendireceğini belirtmiştir. Zelinsky, Rusya’ya yaptırımların hemen yürürlüğe girmesini, Rus gemi ve hava araçlarının Dünya’daki tüm limanlarda durdurulmasını, Rusya’nın Swift sisteminden çıkarılmasını istemiştir.

Ukrayna, 8 günlük savaşta beş bin (5000)  Rus askeri kaybı olduğunu, 20 uçak, 100 tank, 1000 adet mekanize araç vurduklarını söylemiştir. Rus Savunma Bakanlığı’na göre Rus kaybı hafta sonunda 500 ve yaralı sayısı 1600 civarındadır.  Kesin sonuçlar muhtemelen ateşkes sonrası söylenecektir.

Poroshenko “Ukrayna’da sekiz yıldır savaş halindeyiz. Savaş üç gündür değil, 2014’den beri sekiz yıldır devam etmektedir. Biz bağımsız, demokrasi ile yönetilen,  AB’ye katılmış, hür Avrupalı olmak istiyoruz. NATO’da olmak istiyoruz. Saldırgan Rusya’yı yalnızlaştırın. Bizi destekleyin” demiştir.

Rusya’ya Şansölye Olaf Scholz karşı çıktı. Ukrayna’ya silah gönderilecek.

27 Şubat 2022’de Rusya'nın Ukrayna'yı işgali dördüncü gününe girerken, Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Alman Hükümetinin Ukrayna birliklerine doğrudan silah tedarik edeceğini Federal Meclis'te açıkladı. 

Almanya askeri stoklarından Ukrayna'ya mümkün olan en kısa sürede bin (1000) tanksavar silahı ve beş yüz (500) karadan havaya Stinger füzesi verilecektir. Ayrıca, Alman yapımı silahları Ukrayna'ya transfer etmek için Estonya ve Hollanda’ya izin verildi. Almanya uzun yıllardır savaş bölgelerine Alman yapımı silah göndermiyordu. Bu tutum özünde Almanya'nın İkinci Dünya Savaşı sırasında saldırgan olarak anılmasına karşı alınan bir tedbirdi.

Almanya önemli kararlar aldı. Savunma bütçesi iki misline çıkarıldı.

Savunma bütçesi  53 milyar avrodan(€) 100 milyar avroya çıkarıldı. Almanya 2022 savunma bütçesine Alman silahlı kuvvetleri Bundeswehr’i güçlendirmek için 100 milyar avro  tahsis etti. 2021 Savunma bütçesinin 53 milyar avro olduğu hatırlanırsa 47 milyar avro artışla yaklaşık iki kat olduğu, önemi daha iyi anlaşılır.  İlk beş savunma bütçesinin ABD 778 milyar dolar ($), Çin 252 milyar dolar, Hindistan 73 milyar dolar, Rusya 62 milyar dolar, İngiltere 59 milyar dolar, Suudi Arabistan 58 milyar dolar olduğu hatırlanırsa, Almanya 7. sıradan bu harcama kararıyla ABD ve Çin’den sonra savunmaya en çok harcayan üçüncü ülke 100 milyar avro = 111 milyar dolar  (1€=1,1 $) olacaktır.

Almanya tarihi bir adım attı. Alman ordusu güçlendirilecek. Diyaloğa ve diplomasiye dayalı, ABD ile uyumlu Alman dış politikası on (10) yıl  (GDP=4,5 trilyon €) süreyle savunma bütçesini  %2,2 GDP oranında devam ettirirse Almanya geliştireceği askeri gücünü de gelecekte etkin olarak kullanacaktır. On yıl içinde harcanacak 1 trilyon avro Alman ordusunun donanım ve insan gücünü artıracaktır.

Yeni projeler yapılacak. Bu artışla Almanya siber ataklara hazırlanacaktır. Yeni bir savaş uçağı (Eurofighter’a ilave), Modern tank, İHA /SİHA (Eurodrone), İsrail’den Heron alımı, Elektronik savaş teçhizatı ve yazılımı projeleri geliştirilecektir.

Avrupa’da, Rusya ve ABD’nin yol açtığı bu değişim önemlidir. Savunma harcamasının artırılması, Almanya’nın kendi silahlanma ihtiyacını karşılaması ve Doğu Avrupa ülkelerine silah satışını sadece ABD’ye bırakmayıp kendisinin de pay almayı planlamasıdır. GDP 4,5 trilyon € için  %2,2 GDP savunmaya gidecektir. Doğal olarak bu artış, bütçe açığını sevmeyen Almanlar için, diğer bütçe kalemlerinin azalmasını gerektirecektir.  Birleşmesini tamamlayan Almanya artık ordusunu güçlendirerek, Avrupa siyasetine ekonomisiyle, ordusuyla ve diplomatik gücüyle yön verebilecektir. Avrupa’da, Rusya ve ABD’nin yol açtığı bu değişim önemlidir.

Avrupa güvenlik yapısı yok edildi. Scholz, Putin’in Ukrayna'ya saldırarak, 1975 Helsinki'den beri sahip olunan Avrupa güvenlik yapısının yok edildiğini belirtti. Ukrayna’ya silah göndermek, Rusya’ya karşı bir tepkidir. Artırılan savunma bütçesi de, uzun dönemde ABD muhtaçlığına, bir tepkidir.

Scholz, “Enerji politikası güvenlik yönünden de önemlidir”. Enerji, sadece ekonomi ve iklim yönünden değil güvenlik için de önemlidir. Gelecekte hidrojen ithaline izin verecek iki (2) tane LNG liman terminali Almanya’da yapılacaktır. Rekabet teşvik görecektir. Düşük kazançlı Alman yurttaşlarına enerji destek yardımı yapılacaktır.

Scholz, "Ukraynalılar sadece vatanlarını savunmuyorlar, özgürlük ve demokrasi için savaşıyorlar. Demokrat Avrupalılar olarak onların yanında, tarihin doğru tarafındayız" .

Biden 24 Şubat 2022 konuşmasında:

Putin aylardır planladığı saldırıyı sonunda yaptı. 175 bin’den fazla asker ve askeri teçhizat sevk etti. Gösterdiğimiz her türlü iyi niyetli çabayı reddetti. Geçen hafta Donbas'ta bombardımanın arttığını gördük.

Ukrayna'ya karşı siber saldırılar düzenlendi. Ukrayna topraklarında tek taraflı olarak iki yeni sözde cumhuriyet yaratmaya çalışıldığını gördük. Ukrayna'daki tarihi şehirlere füze saldırıları başladı. Hava saldırıları geldi. Tanklar ve birlikler içeri girdi. Saldırgan Putin'dir. Putin bu savaşı seçti ve şimdi sonuçlarına o ve ülkesi katlanacak.

Rusya’ya ihraç konusunda sınırlamalar getirdik. ABD bunu tek başına yapmıyor. Aylardır küresel ekonominin yarısından fazlasını temsil eden bir ortaklar koalisyonu kuruyoruz. Yanıtımızın ortak etkisini artırmak için, Fransa, Almanya, İtalya'nın yanı sıra Birleşik Krallık, Kanada, Japonya, Avustralya, Yeni Zelanda ve diğerleri dâhil olmak üzere Avrupa Birliği'nin yirmi yedi üyesi bu yaptırımlara dâhildir. Daha bu sabah G7 liderleriyle konuştum ve tam olarak anlaştık.

Rusya bankacılık (swift) sisteminden çıkarıldı. Rusya'nın dolar, avro, sterlin ve yen cinsinden iş yapma kabiliyetini sınırlayacağız. Yaklaşık 1 trilyon dolarlık varlığa sahip Rus bankalarına yaptırım uyguladık. Bu Amerika'da sahip oldukları her varlığın dondurulacağı anlamına geliyor. Listemiz Kremlin'in politikalarından kişisel olarak kazanç sağlayan insanları içeriyor. Rus stratejik sektörlerinin finansmana ve teknolojiye erişimlerini kısıtlıyoruz. Yaptırımlarımızın etkisi zaman içinde ortaya çıkacaktır.

(Açıklama: Ruble savaşın beşinci gününde %30 değer kaybetti, Rusya’da faiz %9,5 iken %20 oldu. Oligarkların 126 milyar $ kaybettiği söyleniyor. Ukrayna Gravnisi fazla değişmedi 1$=30 Gravni).

Yaptırımların nedeni:  Kırım, Donbas işgalleri ve Ukrayna’ya 2. müdahaledir.  ABD ve AB yaptırımlarını (1) Rusya’nın 2014 Kırım ilhakına, (2) Donetsk ve Luhansk devletlerinin bağımsızlığının tanınmasına ve (3)  24 Şubat 2022 Ukrayna işgaline karşı tepki olarak belirtmektedir. ABD ve AB, Ukrayna’ya işgal olursa Rusya’yı etkileyecek şiddetli yaptırımlar uygulayacaklarını belirtmiş ve uygulama alanları önceden açıklanmıştı.

Yaptırımlar finans, lojistik, ulaştırma, teknoloji ve vize hakkındadır. Finans sektörü uygulamasında Almanya ve İtalya bazı maddelere karşı çıkmıştır.  Bu karşı çıkma,  müzakereler için tedbir alanı olarak yorumlanmaktadır.

Ayrıca diplomatik tedbirler, bazı kişilerin hesaplarının dondurulması ve seyahat kısıtlamaları, ekonomik yaptırımlar ve işbirliği sınırlamaları da listede yer almaktadır.

Rusya’nın olduğu G8 Soçi toplantısı yapılmayacak ve G7 Brüksel’de 4-5 Haziran 2022’de yapılacaktır. Oligark 654 kişi ve 52 kurum hesap dondurma, sınırlama, seyahat yasaklamasındadır. Kırım Sivastopol’dan, Donetsk ve Luhansk’dan ithalat, turizm hizmetleri, bazı donanım ve teknolojilerin sevki yapılmayacaktır.

Teknolojisi yüksek donanım, hizmetler, havacılık uzay endüstrisi ürün kısıtlamaları, finansal yaptırımlar devam edecektir.

Yaptırımların geleceği: En pahalı enerji olmayan enerjidir. Rusya’ya yapılan kısıtlamalar ve yaptırımlar 6 ayda bir gözden geçirilecektir.  Belirli bir süre geçtikten sonra yaptırımlar Rusya-ABD ve AB ile tartışılacaktır. Rusya yaptırımların kendisine diz çöktüremeyeceğini söyleyerek kaldırılmasını pazarlık konusu yapacaktır. Petrol ve gaz ihtiyacı, parayla satan kadar, alan için de önemlidir. En pahalı enerji olmayan enerjidir. Rusya’nın arzı istenmezken talep ya karşılanamayacak ya da pahalı karşılanabilecektir. Pahalılık da bir maliyettir. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali Avrupa güvenliğinin pazarlıklarla yeniden yapılanmasına yol açacaktır.

Çatışma küresel finans piyasalarını sarsmıştır. Yaptırımların olumsuz etkisinin sadece Rusya’ya olacağını düşünmek yanlıştır.  Rusya’nın ticari ilişkisi olan tüm ülkeler ve dalga halinde fakir ülkelerin insanı olumsuz etkilenecektir. Satıcıdan ihtiyaç olduğu halde mal almamak, alıcıya yokluk, ihtiyacın karşılanamaması veya daha pahalıya bir başka satıcıdan ürünü almak demektir.

Isınma faturalarının ve gıda fiyatlarının fırlayacağı endişeleri arasında tüm piyasalarda hisse senetleri düşmüş ve 10 Şubat 2022’de 95 $ olan varil petrol fiyatı on yıldan beri ulaşamadığı rakamı 2 Mart 2022’de 110 $’ı görmüştür. LNG fiyatları % 60 artmıştır. Dövize muhtaç ülkeler paraları yetmediğinden gelecek aylarda petrolü ve gazı yeterince satın alamayacaktır.O ülkelerde hayat daha pahalanacaktır.

Rusya’yı yalnızlığa mahkum etmek istiyorlar. AB, ABD yaptırımları uygulayacaklarını, Rusya’yı yalnızlaştıracaklarını, Ukrayna’ya yardım edeceklerini belirtmiştir.  İşlenen tema, Avrupa’da istikrarın Rusya tarafından tehlikeye atıldığıdır. Rusya spor faaliyetlerinde, formula yarışlarında, futbolda,  sosyal medyada ve yolcu uçaklarının seferleri engellenerek yalnızlığa itilmektedir.

SAVAŞ NE ZAMAN SONA ERECEK? 

Hava ve deniz gücü üstünlüğü Rusya’dadır. Rusya kara savaşlarında etkindir. Rusya füzelerle askeri hava alanları, radar tesisleri, haberleşme merkezleri ve cephane depolarını yok etmektedir. Rusya binin üzerinde askeri tesisi yok ettiğini açıklamıştır.

Ukrayna ordusunun tecrübeli kısmı Donbas bölgesindedir. Rusya bu güçleri Doğu’dan ve arkadan Batı’dan, Güney’den Kırım’dan gelecek kuvvetlerle kuşatabilir endişesi vardır.  İki hafta içinde Rusya, Kiev’de hâkim olup kendi isteklerini yaptırabileceği bir Hükümet kurdurabilir tahmini yapılmaktadır. Tahmindir. Çünkü harp sahası resmini en iyi harekâtı yapanlar bilebilir ve değişimi kuvvetleriyle onlar yapabilir.

Savaş şiddetlenirse kayıplar artacaktır. Savaşın sonucunu değil ama kayıpların miktarını Ukrayna ordusunun çarpışma isteği belirleyebilir. Savaşı Rusya çok kayıplar vererek kazanırsa,  uzun dönemde Ukrayna zamanı lehine kullanacak ve Rusya Ukrayna’da uzun süre kalamayacaktır. Zafer Pirüs zaferi olacaktır.

Rusya savaşı kısa sürede kazanırsa:  Kendi taraftarı bir Hükümet kurduracaktır. Ukrayna’ya şartlarını dikte edecektir. Doğu Ukrayna sınırı, Donbas bölgesi muhtemelen büyüyerek, Rusya ve ona taraftar Hükümetle yeniden çizilecektir. Rusya Donbas-Mariupol-Kherson hattını tamamlayarak Ukrayna’nın Azak denizine çıkışını önleyebilir.

Ukrayna sınırlarının yeniden tespiti: Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, “Ukrayna ordusu teslim olduktan sonra barış için müzakerelere hazırız” demiştir. Ordu teslim olunca Ukrayna sınırları ve haritası karşı koyacak güç olmayacağından yeniden çizilebilecektir. Ukrayna’nın NATO üyeliği konusunun Ukrayna anayasasından çıkarılması, Doğu Ukrayna’nın Rusya’ya katılması konuları tartışılacaktır.

Zelensky Ukrayna’yı terk zorunda kalabilir. Savaş kaybedilirse, Zelensky’nin Batı’ya güvenerek hata ettiği söylenecektir. NATO’ya girmeyeceğini belirten, Rusya ve AB ile dengeli ilişkiler kuracağını, Ukrayna’daki etnik Rusları kucaklayacağını belirten yeni bir iktidar oluşturulacaktır.

Avrupa’da barış isteniyorsa, Rusya’nın güvenlik endişeleri karşılanmalıdır. Rusya dost/arkadaş bir ülkeden, içeride ve dış politikasında Rusya aleyhine karar almayan bir ülkeyi anlamaktadır. Bunun örneği Finlandiya ile 1947’de imzalanan Barış ve 1948’de imzalanan Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım antlaşmalarıdır.

Putin nelere razı olabilir. Rus medyası Putin'in Ukrayna ile ilgili uzun süredir devam eden asgari güvenlik taleplerini,  (1) Ukrayna’nın silahsızlandırılması ve (2) NATO dışında tarafsız kalması ve (3) Donbas’ın bağımsız veya iç işlerinde bağımsız kalması olarak özetlemektedir.  Kırım, artık Rus toprağı olduğundan,  hiçbir şekilde müzakere konusu olmayacaktır. 

Ukrayna, Batı ile Rusya’ya “Ekonomik alanda nükleer bomba” attı.

Yaptırımlar uzun süreli olursa Rusya’da siyasi ve ekonomik sıkıntı olabilir.  Rusya, Doğu Ukrayna’da güçlenmek ve Kiev’i kuşatıp taraftarı bir Hükümetle sonuç almak istiyor. Kimin daha başarılı olacağını zaman gösterecektir.

Ateşkes görüşmeleri 28 Şubat 2022’de başladı. Ukrayna ve Rus heyetleri, ateş kesi görüşmek üzere Belarus’ta Ukrayna sınırına yakın bir yerde toplandı.  Taraflar, öncelikli konular belirlediler.  Konular hakkında merkezlerinin görüşlerini almayı ve takiben tekrar toplanmayı kararlaştırıldılar. İkinci toplantı 2 Mart 2022’de yapıldı. Muhtemelen müzakereler tarafların razı olacağı bir uzlaşma olana kadar devam edecektir.