NATO, Kararlı Destek Misyonu ve Afganistan

Türkiye’nin Katkıları:

            Ankara Hükümeti ile Afganistan arasında 1 Mart 1921 tarihinde imzalanan anlaşma, uluslararası alanda ilk siyasi anlaşma olmasının yanı sıra, 1921 Temmuz ayında Afganistan’ın, Ankara Hükümeti’ni tanıyan ilk ülke olarak İstiklal Harbi süresinde desteğini devam ettirmesi Afganistan’ı Türkiye açısından ikili ilişkilerde ayrıcalıklı bir yere taşımaktadır.

“Cumhuriyet tarihimizin en kapsamlı kalkınma yardımını yapmakta olduğumuz Afganistan’a, Afgan kardeşlerimiz arzu ettiği müddetçe destek olmaya devam edilmekte… Ulu önderimiz Atatürk’ten miras olarak devraldığımız ikili ilişkilerin her alanda daha da derinleşmesi, çeşitlenmesi ve stratejik seviyeye yükselmesi yönünde azami gayreti gösterilmektedir.

Bu kapsamda Çerçeve Ülkeler arasında yer alan “Türkiye, başlangıçtan beri, ISAF Harekâtına aktif katkıda bulunan ülkelerden biri olarak; Haziran 2002-Şubat 2003 tarihleri arasında 1300 personelden oluşan katkısı ile ISAF-II dönemine başarı ile liderlik etmiş, ISAF-VII döneminde 3’üncü Kolordu Komutanlığı ile Şubat-Ağustos 2005 tarihleri arasında 30 ülkeden oluşan 1450’si Türk, 8000 personele komuta etmiş, aynı dönemde NATO komuta kontrol yapısı içerisinde bulunan Kabil Uluslararası Havaalanı da Türkiye tarafından işletilmiştir. 04 Ağustos 2008-04 Şubat 2009 tarihleri arasında ise 3’üncü Kolordu Komutanlığının 100 personeli ile ISAF Karargâhı desteklenmiştir. Ayrıca Ocak 2014 ayı itibarıyla bir yıl süreyle; 3’üncü Kolordu Komutanlığı tarafından ISAF Karargâhları desteklenmiş ve ISAF Kurmay Başkanlığı görevi 3’üncü Kolordu Komutanı tarafından yürütülmüştür. ISAF Harekâtının altı bölge komutanlığından biri olan Kabil Bölge Komutanlığının lider ülke sorumluluğu Türkiye tarafından 01 Kasım 2009’da 

devralınmıştır. Bu görev birer yıllık sürelerle uzatılarak 31 Aralık 2014 tarihine kadar sürdürülmüştür.

Türkiye Afganistan'da; etnik kökeni ne olursa olsun halkın tamamına eşit yakınlıkta olacak şekilde, Afgan yönetimini desteklemek, Afganistan Milli Güvenlik Kuvvetlerini eğitmek ve Afganistan halkına güvenlik, istikrar ve gelişme konusunda yardım etmek maksadıyla bulunmaktadır. Türkiye'nin milli kısıtlamaları gereği; Türk birlikleri sorumluluk sahası dışında ve mayın temizleme, terörle mücadele, uyuşturucuyla mücadele faaliyetlerinde görev almamaktadır.

Türkiye Afganistan’ın kuzeyinde Cevizcan ili Şibirgan ilçesinde kurduğu Bölgesel İmar Ekibi (BİE) ile 2010-2014 yılları arasında, Vardak ilinde kurduğu Bölgesel İmar Ekibi (BİE) ise 2006-2013 yılları arasında Afgan halkına destek sağlamıştır.

TSK'nın Afganistan'da üstlendiği birçok görevden birisi de Afgan Milli Güvenlik Kuvvetlerinin Afganistan'ın güvenliğini tek başına sağlayabilecek yeterliliğe ulaştırılmasıdır. Bu maksatla TSK tarafından Kabil'de açılan Gazi Askerî Eğitim Merkezinde 2010-2011 yılları arasında Afganistan Milli Ordusu Astsubayların temel eğitimleri Türkiye tarafından verilmiştir.

Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti (International Security Assistance Force-ISAF) harekâtı 31 Ocak 2014 tarihinde sona ermiştir. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 12 Aralık 2014 tarihli ve 2189 (2014) sayılı kararı ile 01 Ocak 2015 tarihinde başlatılan Kararlı Destek Misyonu (Resolute Support Mission-RSM) ise muharip olmayan bir görevdir.

Türkiye RSM çerçevesinde;

- Başkent (Kabil) Eğitim, Yardım ve Danışma Komutanlığını (Train, Assist and Advise Command-Capital-TAAC-C) üstlenmiş,

- Hamid Karzai Uluslararası Havaalanı’nı (Hamid Karzai Afghanistan International Airport-HKIA) kuvvet koruması dâhil 2016 yılında Türkiye tarafından işletmeye başlamış ve halen işletilmeye devam etmektedir.

- Kuzey Eğitim, Yardım ve Danışma Komutanlığına (Train, Assist and Advise Command-North/TAAC-N) danışman katkısı sağlanmaktadır.

- RSM 2019-2020 döneminde Afganistan’daki toplam personel mevcudunun 689 civarında olması öngörülmektedir.

Sonuç: “Afganistan'a Barışı Getirme Anlaşması” olarak isimlendirilen metin ABD ile Taliban arasında 29 Şubat 2020 tarihinde imzalanmıştır. Bu anlaşma çerçevesinde ilk 135 gün içerisinde ABD’nin 8600 ve müttefiklerinin bu sayı ile orantılı miktarda asker azaltması; 5 askeri üsten tamamen çıkması taahhüt edilmektedir. Söz konusu metinde ayrıca Taliban’ın yükümlülüklerini yerine getirmesi koşuluna bağlı olarak ABD ve 

müttefikleri kalan unsurlarını 9,5 ayda Afganistan’daki üslerin tamamından geri çekeceklerdir.

            Afganistan’da 28 Eylül 2019'da yapılan seçimler neticesinde ortaya çıkan siyasi anlaşmazlık, Afganistan'da Seçim Komisyonu tarafından 18 Şubat'ta cumhurbaşkanı ilan edilen Eşref Gani ile seçimlere hile karıştığı iddiasıyla sonuçları kabul etmeyen Abdullah Abdullah arasında 17 Mayıs'ta yapılan uzlaşma ile sonuçlanmıştır.

            Sonuç olarak siyasal uzlaşının Afganlar Arası Diyalog sürecini ve Taliban ile Afgan Hükümeti arasındaki görüşmeleri hızlandırarak, “Afganistan'a Barışı Getirme Anlaşması” sonrası oluşturulacak istikrarlı barış ortamının tesisini kolaylaştırmasından bahsedilebilir. Barış şartlarının gerçekleşmesi ve Afganistan’da istikrarlı bir güvenlik ortamının tesis edilmesi halinde ise NATO’nun Kararlı Destek Misyonun görevini başarmış olduğu değerlendirilebilecektir.

Şekil 1EYD Komutanlıkları Sorumluluk Sahaları

Şekil 2 Afganistan Milli Ordusu Kolordularının ve 111’nci Kabil Tümeninin Sorumluluk Alanları