Kimyasal Biyolojik Radyolojik ve Nükleer Tehlikelerden Korunmak

“Muharebe eder gibi eğitim yapmayan ve GGKD Teçhizatı kuşanmadan eğitim yapan birliklerin bir KBRN ortamında vazifesini yerine getirmesi ve hayatta kalması mümkün değildir.”

Korunma Kavramı

KBRN tehlikelerine karşı savunmanın en temel prensipleri; en başta kirlenmeden (kontaminasyon) sakınmak, bu mümkün değilse kirliliğe karşı korunmak ve kirlilik bulaştıysa da temizlemektir. KBRN Savunması faaliyetleri sakınma ilkesinden başlayarak, korunma ve temizleme ile devam eden ve birbirini tamamlayan bir sistemdir. Bir ilkedeki eksiklik diğerinde daha fazla çaba ve güç sarf edilmesine neden olur. Kirlenmeden sakınıldığında, korunma ihtiyacı azalır ve temizleme faaliyetlerine de gerek kalmaz. Korunma, KBRN saldırıları ve tehlikelerine karşı alınması gereken en önemli tedbirlerden biridir. Tehlike öncesi, tehlike esnası ve tehlike sonrası kişisel ve toplu halde yapılacaklar olmak üzere üç ana esasta incelenebilir.

Her kişinin ve her askerin birinci vazifesi şartlar ne olursa olsun ayakta kalıp hayatını ve vazifesini devam ettirmesidir. Nefes alıyorsak her zaman bir umut ve bir çıkış yolu vardır. Bize düşen her düştüğümüzde tekrar ayağa kalkmak ve hayata/vazifeye kaldığımız yerden ilk günkü heyecanla devam etmektir.

Kişisel korunma tedbirleri beka-hayatta kalma faaliyetleri kapsamında olup, vazifeye devam edebilmek için alınması gereken tedbirlerden oluşur. Tehdit/tehlike meydana gelmeden önce kendini en kötü senaryoya karşı hazır halde bulundurmak çok önemlidir. Bunun için öncelikle zihnen ve sonra bedenen hazır olmak, gerekli teçhizata sahip olmak ve bu teçhizatı da en etkili ve verimli şekilde kullanmak gerekmektedir. Zihnen hazır olmak için, KBRN tehdit ve tehlikeleri ile bunlara karşı korunma tedbirleri uygulama yapabilecek düzeyde bilinmelidir ki; gerçek bir durum ile karşılaşıldığında tereddütsüz uygulanabilsin, çünkü geç kalmak veya yanlış bir uygulama kişinin hayatını kaybetmesine, birliğin zafiyete uğramasına ve vazifenin yerine getirilememesine neden olabilir.

KBRN tehlikeleri ani ve artık tehlikeler olmak üzere sınıflandırılabilir. Ani tehlikeler olay esnasında  meydana gelen, artık tehlikeler ise olaydan saatler, günler ve hatta yıllar sonrasında bile etkisini gösteren devam eden tehlikelerdir. Ani Tehlikeler; KBRN taarruzu, olayı veya kazası anında ilk anda ortaya çıkar ve doğrudan personele, hayvanlara, bitkilere ve teçhizata/malzemeye zarar verir. Kimyasal Harp Maddeleri (KHM) ve Zehirli Endüstriyel Kimyasalların ilk andaki buhar ve sıvı etkileri, etkin/canlı biyolojik harp maddesi veya zehirlerin (toksinlerin) etkileri ile radyolojik/nükleer bir taarruz veya kaza anında oluşan blast, termal ve ani nükleer radyasyon (alfa, beta, gama, X ışınları ve nötrondan kaynaklanan) etkileri ani tehlikelerdir. Artık tehlikeler ise taarruz, olay veya kazadan sonra meydana gelen ve etkisi aylar sürebilen nükleer serpinti, radyasyon kirliliği, kalıcı kimyasal/biyolojik kirlilik ve kirliliğin başka alanlara bulaşma yoluyla taşınarak taarruz bölgesi dışında da oluşan kirlilik etkilerdir. Artık tehlikeler anında etkisini göstermediğinden zayiat/hasar hemen meydana gelmez. Artık tehlikelere, sıvı kirlenmesi, elbise, teçhizat veya arazi üzerinde kalan zerreler ve kalıcı özelliğe sahip kimyasal harp maddesi sıvılarının sebep olduğu buhar tehlikesi de dahildir.

Ani ve artık tehlikeler vücuda solunum (kirli havanın solunması), sindirim (kirlenmiş yiyecek ve suyun tüketilmesi), deri (kirlenmiş yüzeylere ve nesnelere temas), açık yaralar ve göz konjonktivitesi ile girebilirler. KBRN kirliliğinin vücuda girmesini önlemek için bir koruyucu donatım kullanılması zorunludur.

Görevin Gerektirdiği Koruyucu Durum Teçhizatı

KBRN tehlikelerine karşı kişisel korunma tedbirleri kapsamında kullanılan teçhizata askeri tabir olarak “Görevin Gerektirdiği Koruyucu Durum” (GGKD) teçhizatı, sivil ifade olarak da Koruyucu Teçhizat adı verilmektedir. GGKD teçhizatı kişiyi kimyasal ve biyolojik harp maddelerine, Zehirli Endüstriyel Maddelere ve radyolojik alfa ve beta parçacıklarına karşı korur. Koruyucu teçhizatın X ve gama ışınları ile nötronlara karşı bir koruyuculuğu yoktur.

GGKD teçhizatı; KBRN Koruyucu Elbise, Maske, Eldiven, Bot/Bot Kılıfı, İç Giyim, Örtü, Temizleme (Dekontaminasyon) Tozu, Dedektör Kağıdı, Atropin İğnesi ve diğer ilk yardım malzemelerinden oluşmaktadır.

Koruyucu Elbiseler kişinin yüz, el ve ayaklar hariç tüm bedenini örterek koruma sağlarlar. Elbiseler hava geçirgen veya hava geçirmeyen tipte olabilirler. Hava geçirgen elbiseler kullanım kolaylığı ve konforu açısından, geçirgen olmayan elbiseler ise sıvı temasına karşı çok daha fazla dayanıklı olmaları açısıdan tercih edilirler. KBRN temizlemesi ile görevli birlikler geçirgen olmayan elbiseleri, KBRN keşfi ile görevli birlikleri ise hava geçirgen elbiseleri kullanırlar. Hava geçirgen elbiselerde koruyuculuk aktif karbon ile sağlanır. Aktif karbonlu elbiselerde bir dış kumaş, astar ve aktif karbon emdirilmiş bir iç kumaş tabakası bulunur. Kirli hava dış kumaştan geçerek aktif karbonlu iç tabakaya ulaşır, aktif karbon kimyasal ve biyolojik kirlenmeyi kendisinde tutarak iç kısma temiz havayı bırakır. Geçirgen olmayan elbiseler ise korumayı çok katmanlı, genellikle petrol ürünlerinden üretilen, hava geçirmeyen kumaş tabakaları ile sağlarlar. Geçirgen olmayan elbiselerde hava alışverişi olmadığından iç ksımda çok sıcak bir ortama ve aşırı terlemeye neden olurlar. Elleri ve ayakları korumak için ise butil kauçuktan imal edilen eldiven ile bot/bot kılıfı kullanılmaktadır.

Elbise, eldiven ve bot/bot kılıfından oluşan kombin KBRN Koruyucu Elbise Takımı olarak ifade edilir. TSK’de Norm Sanayii Ürünleri tarafından yerli ve milli olarak üretilen, yoğun gaz ortamında en az 24 saat koruma sağlayan, NATO standardında, KBRN Koruyucu Elbise Takımı kullanılmaktadır. Elbiseler geçirgen tipte olup, tulum şeklinde veya ceket/pantolon şeklinde iki ayrı modelde, hareket kabiliyetini kısıtlamayan ve yüksek konforlu özellikte üretilmektedir. Ayrıca, kol ve paçalar ile fermuarlı kısımlarda sızdırmazlık önlemleri de alınmıştır. Eldiven ve bot kılıfları ise butil kauçuk malzemeden üretilmekte olup yüksek koruyuculuk kapasitesine sahiptir.

Koruyucu Maske; gözleri ile yüzü örterek ve süzgeçten ise temiz hava sağlayarak koruma sağlar. Dışarıdaki kirli hava süzgeçteki aerosol filtresi ve gaz filtresinden geçerek temizlenir ve kullanıcıya temiz hava temin edilir. Koruyucu Maske Takımı; doğal/butil kauçuktan imal edilen maske başlığı, süzgeç ve çantadan oluşmaktadır. TSK Envanterinde; MKE MAKSAM Makine ve Maske Fabrikasında yerli ve milli olarak üretilen maskelerden Nefes Yeni Nesil KBRN Gaz Maskesi, SR10 ve SR10 ST tipi KBRN Gaz maskeleri kullanılmaktadır. Maskelerde su içme tertibatı ile sıvı alınabilmektedir. Maskenin ve süzgecin depolama ömrü 10 yıldır.

Muharebe esnasında düşmanın sinir gazı kullanacağına dair istihbari bilgiler elde edildiğinde, sinir gazının etkilerini azaltmak maksadıyla saldırıdan önce Sinir Gazı Ön Tedavi Tableti alınmaya başlanır ve taarruz gerçekleştiğinde kullanımı bırakılır. Korunmasız olarak sinir gazına maruz kalındığında ise panzehir olarak otomatik atropin enjektörü kullanılır. Her personele üç adet bu enjektörden verilir ve personel her zaman yanında taşır. Sinir gazının etkilerini en aza indirmek maksadıyla, kişi kendi kendine bacağının üst kısmındaki kaba etine önce birincisini, etkileri hala devam ediyorsa 10-15 dakikalık aralarla ikincisi ve üçüncüsünü uygular. Bir personelde üç adetten fazla enjektör kullanılmaz. Ayrıca sinir gazına karşı sıhhıye personeli tarafından Atropin Sülfat Ampul de kullanılmaktadır. Boğucu gazlara karşı ise ilkyardım ve tedavide Sodyum Nitrit Ampul ve Sodyum Tiyosülfat Ampul, radyasyonun vücuttaki etkilerini azaltmak maksadıyla ise Potasyum İyodür Tablet kullanılır. Potasyum İyodür Tablet alımıyla, vücuttaki tiroid bezlerinin iyodin ile doldurulması sağlanır ve radyasyon kaynaklı iyodinin tiroid bezlerinde birikerek vücuda zarar vermesi önlenir.

GGKD Teçhizatının vazgeçilmezlerinden olan Dekontaminasyon Tozu ise sıvı kirlenmelere karşı kişisel cilt temizliğinde kullanılır. Sıvı haldeki bir damla sinir gazı hemen (bir dakika içinde) temizlenmezse kişiyi dakikalar içinde ölüme götüreceğinden, derhal temizlenmesi gerekir. Böyle bir durumda kirlenmeye maruz kalan cilt bölgesine toz dökülerek, sıvıyı iyice emmesi sağlanır ve toz bir bez veya fırça yardımıyla ciltten temizlenir. Sıvı haldeki kimyasal kirlenmeyi (yakıcı gazlar ile sinir gazları) tespit etmek için ise Dedektör Kağıdı kullanılır. Bu kağıt, kirli olduğundan şüphelenilen yere temas ettirilir ve kağıt üzerindeki renk değişikliğine göre ortamdaki kirliliğin cinsi belirlenir.

TSK’de, MSB İlaç Fabrikası Müdürlüğü tarafından yerli ve milli olarak üretilen Dekontaminasyon Tozu, Otomatik Atropin Enjektörü, Potasyum İodür Tableti, Sinir Gazı Ön Tedavi (Pridostigmin Bromür) Tableti, Atropin Sülfat Ampul, Sodyum Nitrit Ampul, Sodyum Tiyosülfat Ampul kullanılmaktadır.

GGKD Teçhizatı tam olarak kuşanıldığında kişide; görmede, duymada, konuşmada, nefes alıp vermede, ellerini/ayaklarını kullanmada, hareket etmede, su içme, yemek yeme ve ihtiyaç gidermede kısıtlamalara sebep olur. GGKD Teçhizatının bir saat kullanımı sonunda kişide, harekete bağlı olarak aşırı terleme ile birlikte su ve tuz kaybı, sıcak basması, kaşınma isteği, ihtiyaç giderme, yoksunluk hissi, tecrit edilmişlik hissi, kapalı kalma-kapana sıkılmışlık hissi, kendini güvende hissetmeme duyguları oluşur. Bu duygulara muharebe stresi de eklendiğinde büyük bir baskı ve aşırı stres meydana gelir. Kişi tüm bu kısıtlamalar ve olumsuz duygularla başetmek ve görevine devam ederek vazifeyi yerine getirmek durumundadır. Eğitimsiz kişiler ve birliklerin bu süreci yönetmesi mümkün değildir. Bu yüzden KBRN ortamında görev yapacak personel ve birlikler normal zamanda yaptıkları eğitimleri GGKD teçhizatı kuşanmış olarak da yapmaya alıştırılmalıdır. Eğitim muharebe eder gibi yapılmalıdır. Aksi takdirde, “Barış zamanında ter dökmeyen, muharebe zamanında kan dökecektir.

Harekat planlayıcıları da GGKD teçhizatı kuşanmış personelin ve birliklerin bu fizyolojik ve psikolojik sıkıntılarını göz önünde bulundurarak, planları ve görevleri mümkün olan kısa zamanda icra edecek şekilde yapmalıdır. Bir KBRN ortamında görev yapan birlik mümkün olan en kısa zamanda bir başka birlik ile değiştirilmeli ve birliklerin uzun süreler GGKD teçhizatı kuşanmış olarak kalmalarına müsaade edilmemelidir. En eğitimli birliklerin bile uzun süreler bir KBRN ortamında görev yapma yetenekleri kısıtlıdır. Çalışma ve dinlenme periyotlarına uyulmadığı takdirde mevcut birliklerin muharebe kabiliyetleri de yitirilmiş olacaktır.

GGKD teçhizatı kuşanmış personel ile birliklerin dinlenmeleri ve rahatlamaları için ise harekat ortamında Toplu Korunma Sistemleri kullanılır. Bu sistemler kirlenmeden arınmış bir ortam sağlarlar. Bu yerlerde personel GGKD teçhizatı kuşanmadan hem görevlerini yapar hem de her türlü ihtiyaçlarını karşılarlar. Toplu Korunma sistemleri özellikle, komuta yerleri, ateş idare merkezleri, füze kontrol tesisleri, muharebe araçları, ilk yardım istasyonları, hastaneler, dinlenme yerleri ve lojistik tesisler için gereklidir.

Türk Silahlı Kuvvetlerinde KBRN Savunması faaliyetleri özellikle personel yetiştirilmesi kapsamında eğitim verilmesi, kurslar düzenlenmesi ve tatbikatlar icra edilmesi, mevcut ve geleceğe yönelik ihtiyaçların karşılanması kapsamında konsept geliştirilmesi, proje oluşturulması ve doktrin yazılması ile araştırma ve geliştirme faaliyetleri TSK KBRN Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı tarafından icra edilmektedir. Bu okul bünyesinde 90’lı yıllarda başlatılan ve devam ettirilen çalışmalar sonucunda; KBRN Korunması için gereken KBRN Koruyucu Elbise Takımı, Koruyucu Maske, Dekontaminasyon Tozu, Otomatik Atropin Enjektörü ile diğer ilkyardım malzemelerinin yurt içinde yerli/milli olarak çeşitli kurum ve firmalar tarafından üretilmesi sağlanmıştır.

Türk Silahlı Kuvvetlerinde KBRN Savunmasına yönelik olarak icra edilen faaliyetler.

İletişim: ahmetarik1972@gmail.com

Referanslar:

TSK KBRN Okl. ve Eğt.Mrk.K.lığı KBRN Savunma Subay Kursu Ders Notları

https://www.msb.gov.tr/

https://www.mke.gov.tr/

https://www.normsavunma.com/